Taalverandering op Ameland

Een buitenstaander zal het nauwelijks opvallen, maar het Amelander dialect wordt nog door een meerderheid van de Amelandse bevolking gesproken. Sociolinguïst Mathilde Jansen deed onderzoek naar dit Hollands-Friese dialect en ontdekte dat het hoge dialectgebruik wordt veroorzaakt door de honkvastheid van de Amelanders en een sterke identiteitsbehoefte.

Jansen onderzocht het dialectgebruik, dat ook nog eens verschillend is aan de oost- en de westkant van het eiland, van zestig geboren en getogen Amelanders. Behalve een-op-eengesprekken nam ze gesprekken op tussen twee of drie dialectsprekers. Het gerapporteerde dialectgebruik was opvallend hoog: 98.3 procent van de geïnterviewden gaf aan het dialect heel makkelijk te kunnen spreken. Uit een enquête die ze afnam op de middelbare school bleek dat 87.9 procent van de scholieren dagelijks Amelands of een combinatie van Amelands en Nederlands sprak. Het dialect fungeert daarmee ook als een soort jongerentaal. Amelandse jongeren gebruiken het dialect niet alleen als spreektaal, maar ook als schrijftaal voor nieuwe media als sms en MSN.

Amelanders zijn evenwichtige tweetaligen, zo blijkt uit het onderzoek van Jansen. Met buitenstaanders, toeristen en andere mensen van de vaste wal, spreken ze Nederlands. Amelands spreken ze alleen als ze onder elkaar zijn. Dat het Amelands van de jeugd meer Nederlandse invloeden laat zien, is bijna onvermijdelijk. Toch zijn ook de uitspraakverschillen tussen oost en west nog te horen onder de jongeren. Hoewel de mannen sterk vasthouden aan de 'authentieke' westerse uitspraak, kiezen de vrouwen steeds meer voor nieuwe dialectvarianten.

Het proefschrift is te downloaden via de website van de Waddenacademie